Odluka Ustavnog suda BiH AP-106/21- Priznaje li se neuplaćeni staž osiguranja ?!

Odluka Ustavnog suda BiH AP-106/21- Priznaje li se neuplaćeni staž osiguranja ?!

Opštepoznata je činjenica da se prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju na temelju uplaćenih doprinosa za PiO, od kojih prava je najčešće primjenjivo pravo na starosnu penziju. Sistem zakonskih doprinosa je uspostavljen na način da doprinose, u slučaju radnog odnosa kao najčešćeg osnova za uplatu doprinosa u praksi, uplaćuje poslodavac u korist nadležnog organa, Poreske uprave Republike Srpske, a za račun samog osiguranika-radnika.

 

 

Sistem kontrole i naplate doprinosa u nadležnosti je Poreske uprave Republike Srpske, te osiguranik u pravilu nema uvid u stanje uplata doprinosa za istog, cijeneći da date uplate vrši ili ne vrši poslodavac, te se postupak prinudne naplate realizuje u odnosu Poreske uprave RS i subjekta nadzora-poslodavca.

 

 

U ratnom i poratnom periodu, misleći na posljednji građanski rat na području Bosne i Hercegovine (1991-1995), u velikom broju primjera dolazilo je do situacija neuplate doprinosa za PiO za određene godine provede u osiguranju, a što je u konačnici imalo za rezultat da se dati periodi ne uzimaju u obzir prilikom obračuna visine prava na penziju. Ovakve situacije nisu rijetke ni u današnjim vremenima,  a radnici-osiguranici, kojih se predmetno pravno stanje najviše i tiče, nisu upoznati sa okolnostima i u isto bivaju upućeni tek po podnošenju zahtjeva za ostvarivanje prava na starosnu penziju.

 

 

Pravna je činjenica da doprinosi za PiO ne podliježu zastari, te bi Poreska uprava RS imala mogućnost ex officio (po službenoj dužnosti), u svakom momentu izvršiti obračun i prinudnu naplatu duga po istom osnovu, ali se tu javlja faktički problem, a to je problem mogućnosti ostvarivanja ovakve naplate, jer je neuplata doprinosa, bar kod privatnih poslodavaca, indikator potpune nelikvidnosti subjekta, imajući u vidu da je po subjekta povoljnije da duguje svim trećim licima prije no Poreskoj upravi za poresku obavezu kakva je i zakonski doprinos .

 

 

U sudskoj praksi naših redovnih sudova, pod tim mislim na sudove funkcionalno nadležne u upravnim sporovima , u kojim sporovima se i jedino može pojaviti pitanje pravilnosti obračuna visine penzije, aludirajući na okružne sudove kao prvostepene, te Vrhovni sud Republike Srpske kao drugostepeni , jedno vrijeme su postojale nedoumice, tu prvenstveno mislim na odluke okružnih sudova, koji su bili stava da se osiguranicima ima u staž osiguranja prilikom obračuna prava na penziju valorizovati-priznati i period za koji nisu uplaćeni doprinosi, a sve dato pravdajući stavom da je obaveza uplate doprinosa teret poslodavca i da radnik-osiguranik ne može snositi štetne posljedice uslijed povrede date obaveze.

 

 

Vrhovni sud Republike Srpske je u svojim odlukama zauzeo pravni stav da osiguranik nema pravo da mu se predmetni period valorizuje-prizna, iz razloga što se u staž osiguranja može priznati samo vrijeme provedeno u osiguranju za koje su uplaćeni doprinosi, pozivajući se na čl.24 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Republike Srpske koji isto explicite propisuje, što je fakt.

 

 

Upravo, Vrhovni sud Republike Srpske je potvrdio dati stav i u svom Rješenju br.16 0 U 000276 18 Uvp od 19.11.2020.godine (u daljem tekstu: “Rješenje VSRS“), kada je preinačio Presudu Okružnog suda u Prijedoru, te potvrdio rezonovanje prvostepenog i drugostepenog organa Fonda PiO , da se u staž osiguranja sa efektivnim trajanjem ne može uračunati period za koji nisu uplaćeni doprinosi, a radilo se o doprinosima za podnosioca zahtjeva-tužioca D.S. iz Novog Grada koji je bio zaposlen u MUP-u Republike Srpske i za koje navedeni poslodavac nije uplatio doprinose za određeni vremenski period u intervalu od 1992-1996 godine.

 

 

Međutim, na sjednici Ustavnog suda Bosne i Hercegovine održanoj 18.10.2022.g. razmatrajući apelaciju D.S. iz Novog Grada protiv naprijed navedenog Rješenja VSRS, svojom Odlukom br. AP-106/21 Ustavni sud BiH usvaja apelaciju i ukida predmetno Rješenje, vraćajući predmet Vrhovnom sudu Republike Srpske na ponovno odlučivanje.

 

 

Predmetna Odluka Ustavnog suda BiH je vrlo značajna cijeneći da, iako je fakt da je apelant bio u specifičnim okolnostima, na način da je bio zaposlen u organima javne vlasti, Ustavni sud BiH u istoj jasno stavlja akcenat na bona fide postupanje osiguranika, odnosno, na činjenicu da osiguranici, generalno, nisu obaviješteni o stanju uplate doprinosa, niti je obaveza istih da prate i/ili plaćaju doprinose, kao i da je pozitivna obaveza javne vlasti da vrši nadzor i kontrolu naplate doprinosa.

 

 

Na tragu prednjih argumenata, kao i specifičnih okolnosti, da je apelant bio zaposlen u organu javne vlasti koji se i sam finansira iz Budžeta i organ javne vlasti je „svijestan“ svoje obaveze uplate u isti Budžet doprinosa za PiO, Ustavni sud BiH je ukinuo odluku Vrhovnog suda Republike Srpske i predmet vratio na ponovno razmatranje. Ustavni sud BiH je u datom slučaju našao povredu prava na imovinu iz čl.1. Prvog protokola uz EKLJP, i to iz razloga što prilikom „vaganja“ interesa, sud nije pravilno sproveo predmetni postupak jurisprudencijalnog karaktera, jer u konkurenciji privatnog interesa apelanta i javnog interesa zajednice, US BIH je stava da ne bi došlo do povrede javnog interesa da je apelantu priznato u staž osiguranja i vrijeme za koje nisu plaćeni doprinosi, jer se i uplata doprinosa i isplata penzije vrši iz istog fundusa sredstava, tj. Budžeta Republike Srpske, pa samim tim, ne postoji povreda javnog interesa.

 

 

Stava sam da je predmetna odluka vrlo interesantna za sudsku praksu, posebno u situacijama neuplate doprinosa od strane budžetskih korisnika, kada bi se apriori mogao primijeniti predmetni pravni argument Ustavnog suda BiH, da se primat ima dati privatnom interesu, odnosno, da ne postoji povreda javnog interesa jer se u suštini radi o sredstvima iste klase, da se kolokvijalno izrazim. Da li je predmetni stav primjenjiv i u pogledu privatnih poslodavaca i vanbudžetskih korisnika, vrlo je diskutabilno, jer nesporno je da i u datim slučajevima postoji bona fide u postupanju osiguranika, a postoji i hipotetička mogućnost da država nije efikasno kontrolisala obračun i naplatu doprinosa, pa bi se i u ovakvim situcijama, gdje bi se ostavile navedene hipotetičke okolnosti,  mogli iznijeti arugmenti u prilog tezi da se radi o prihodima i sistemu naplate koji su van domašaja samog osiguranika i da odgovornost za naplatu predmetnih prihoda ima snositi javna vlast, suprotno rezonujući, da osiguranik ne može trpiti štetne posljedice zbog radnji ili propusta javne vlasti , čija je dužnost efikasna naplata ove obaveze.

 

 

Ubjeđenja sam da će odgovore na prednja pitanja dati dalja praksa Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, jer se radi o uvijek aktuelnoj temi, sa različitim varijacijama uslovljenim širokim spektrom životnih okolnosti.

 

 

Nema komentara

Napiši komentar

Komentar
Name
Email
Website